Obecna sytuacja demograficzna oraz prognozy w kraju partnera projektu
Krótki opis aktualnej sytuacji demograficznej w odniesieniu do starzenia się społeczeństwa, migracje, “drenażu mózgów” i inne (demograficzne) wskaźników wpływających na sytuację na rynku regionalnym / krajowym pracy
Problematyka zarządzania wiekiem zyskuje na znaczeniu zarówno na płaszczyźnie społecznej jak i makro i mikroekonomicznej. Prognozy demograficzne zakładające szybkie starzenie się społeczeństwa oraz trwające od lat tendencje wydłużania życia w pełnej aktywności sprawiają, że zarządzanie populacją starszych pracowników będzie w nadchodzących latach nabierało większego znaczenia. Jesteśmy świadkami systematycznego wzrostu liczebności starszych pracowników przy jednoczesnym zmniejszającym się napływie młodych kadr oraz rodzącymi się trudnościami we współpracy pomiędzy przedstawicielami powyższych grup. Bardzo wyraźny spadek ludności w wieku przedprodukcyjnym stawia pod znakiem zapytania problem zastępowalności pokoleń już w najbliższych latach.
Analiza wskaźników demograficzno-gospodarczych pokazuje, jak olbrzymim wyzwaniem dla województwa opolskiego jest problem depopulacji wynikający ze skrzyżowania się dwóch bardzo silnych i oddziałujących na siebie nurtów: migracji zewnętrznych oraz ujemnego przyrostu naturalnego. To właśnie na Opolszczyźnie zjawiska te są najbardziej odczuwalne.
Niezaprzeczalne fakty demograficzne, będą niosły za sobą istotne skutki społeczne, ekonomiczne i budżetowe. Dlatego też kształtowanie polityki wiekowej to bardzo istotny temat dla wielu regionów, a starzejącej się demograficznie Opolszczyzny szczególnie.
Dane statystyczne dotyczące zatrudnienia / bezrobocia w odniesieniu do struktury wiekowej (wykresy, zdjęcia, tablice), danych dotyczących pierwszych wyjść z rynku pracy
Analizując strukturę wieku w zatrudnieniu wyciągamy następujące wnioski:
Dane BAEL dla Polski z 2014 r. pokazują, że:
– w grupie osób w wieku 30-39 lat 81% jest zatrudnionych;
– w grupie 40-49 lat – 79,9%,
– a w grupie 50 lat i więcej – zatrudnionych jest zaledwie 30,3%.
Ma to proste przełożenie na podejście przedsiębiorstwa do klienta. To przecież pracownicy odpowiednich działów określają grupę odbiorców produktu/usługi firmy. Poza kierunkowym wykształceniem marketingowym są to osoby, które patrzą na rynek przez pryzmat własnych potrzeb i doświadczeń, ale także poprzez stereotypowe postrzeganie rzeczywistości. A zatem, jeśli dominującą grupą pracowników w przedsiębiorstwach są osoby w wieku 30-49 lat, a pracowników 60+ brak lub jest ich niewielka liczba, to w rezultacie firma nie zna faktycznych potrzeb seniorek i seniorów, i co się z tym wiąże – nie będzie poszukiwać sposobów ich zaspokojenia poprzez dostosowanie oferty firmy do oczekiwań tej grupy klientów.
Wnioski dla przedsiębiorstw: z tematem starzejących się społeczeństw zetkną się wszyscy, w każdym obszarze funkcjonowania ludzi. Przewagę konkurencyjną uzyskają te firmy, które najwcześniej przygotują swoje strategie uwzględniające zmiany demograficzne. Strategie, w których osiągnięcie zakładanych celów rozwojowych będzie m.in. zależało od efektywnego włączenia starszych pracowników do działań w firmie, w tym skorzystania z ich doświadczenia i wiedzy dla przygotowania oferty produktów i usług dedykowanych seniorom.
Najnowsze dane z naszego regionu pokazują następującą sytuację:
Liczba bezrobotnych w województwie opolskim w kwietniu 2016 roku wyniosła 35 219 osób, a stopa bezrobocia ukształtowała się na poziomie 9,8% (szacunek WUP). W porównaniu do marca 2016 roku w województwie zmniejszyło się o 1 718 osób bezrobotnych.
Źródło: http://wupopole.praca.gov.pl/-/2887509-informacja-i-sytuacja-na-rynku-pracy-w-kwietniu-2016-rok
Prognozy demograficzne w swoim kraju (wykresy z związku z sytuacją w roku 2050 itp)
Około połowy wieku, do 2060 r., liczba ludności w Polsce spadnie o co najmniej 8 milionów – z obecnych 38,3 do 30 milionów – wynika z danych przygotowanych przez ekspertów Głównego Urzędu Statystycznego i Komitetu Nauk Demograficznych Polskiej Akademii Nauk. Demografowie przewidują, że w latach 2015–2030 liczba ludności w wieku produkcyjnym będzie systematycznie maleć, aż do poziomu 20,8 mln w 2030 r. Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym wzrośnie do 9,6 mln. Eksperci są pewni, że w najbliższych latach, w wyniku małej liczby urodzeń i przy niewielkim wzroście liczby zgonów, przyrost naturalny będzie zdecydowanie ujemny. Malejąca dzietność i wzrastająca długość życia spowodują gwałtowne starzenie się społeczeństwa. Przeciętna długość trwania życia wyniesie w 2030 r. 77,6 roku dla mężczyzn i 80 lat dla kobiet. W najbliższych latach nastąpi dalszy spadek dzietności Polek, z około 1,22 dziecka na kobietę do około 1,1. Aby doprowadzić do zastępowalności pokoleń, na matkę powinno przypadać 2,1 dziecka. Liczba urodzeń spadnie do poziomu 315,5 tysiąca w 2020 r. i 232,7 tysiąca w roku 2030. Pod względem dzietności Polska zajmuje obecnie 214. miejsce wśród 224 krajów świata.
Prognozy demograficzne na lata 2015–2030 przewidują, że systematycznie będzie malała liczba młodzieży w wieku od 16 do 24 lat – z obecnych około 6 milionów do około 4 milionów w 2015 r. i 3 milionów w 2030 r. Nastąpi również dalsza zmiana proporcji między liczbą Polaków w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Przewiduje się, że do 2030 r. średni wiek mieszkańca Polski wzrośnie do ponad 45 lat (obecnie wynosi około 37 lat), z tendencją do dalszego wzrostu. W połowie wieku na 1000 pracujących przypadnie prawie 700 emerytów (w chwili obecnej jest to 270 emerytów).
Z uwagi na postępujące starzenie się społeczeństwa i niekorzystne prognozy demograficzne dla Opolszczyzny w regionie powstaje wiele prac naukowych, których zadaniem jest analiza sytuacji osób 50+ na rynku pracy oraz wypracowanie instrumentów pozwalających na poprawę ich sytuacji poprzez wskazywanie pracodawcom możliwości lepszego i efektywniejszego wykorzystania możliwości starszych pracowników. W odniesieniu do badań oraz do analizy literatury prelegentki pokazały, iż ze względu na niewielkie różnice w poziomie kompetencji osób młodszych i starszych w ujęciu zarządzania kompetencjami wiek nie stanowi przeszkody dla aktywności zawodowej i ogólnej osób starszych. W ramach cech, których jakość przeciętnie rośnie w miarę starzenia się, wymienić można: niezawodność, poczucie własnej wartości i kwalifikacji, umiejętność racjonalnej oceny sytuacji, poziom doświadczenia zawodowego i życiowego, wiedza ekspercka, dokładność czy też zdolność do współpracy i łagodzenia konfliktów. To istotna informacja, która pozwoli pracodawcom na lepsze wykorzystanie atutów, którymi dysponują osoby starsze, co w efekcie długofalowym może zaowocować lepszym przygotowaniem przedsiębiorców do postępującej zmiany struktury demograficznej rynku pracy. Badania powstające na Opolszczyźnie pokazują również, iż panuje wciąż wiele nieprawdziwych stereotypów odnoszących się do jakości pracy osób starszych. Odpowiednie wsparcie pozwalające na lepsze ukierunkowanie ścieżki zawodowej pracownika oraz umiejętne wykorzystanie jego atutów i niwelację deficytów to istotne elementy zarządzanie wiekiem.
Poniżej prezentujemy wykresy przedstawiające sytuację na rynku Polskim i lokalnym- wszelki komentarz do niniejszych danych statystycznych jest zbędny. Źródło prezentowanych rysunków ma miejsce na stronie : http://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5469/1/5/1/prognoza_ludnosci_na_lata____2014_-_2050.pdf
Wyk. 1. Urodzenia w Polsce w latach 1970-2013 (w tys.)
Wyk. 2. Przekrojowy współczynnik dzietności (TFR) w Polsce w latach 1990-2013
Tabl. 2. Współczynniki dzietności w krajach europejskich 1980-2012 
Źródło: dane Eurostatu
Wyk. 13. Współczynnik dzietności w Polsce w latach 2000-2013 oraz prognoza na lata 2014-2070 według czterech wariantów
Tabl. 4. Prognozowany współczynnik dzietności (TFR) w Polsce w latach 2014-2070 według czterech wariantów
Wyk. 25. Prawdopodobieństwa zgonów w Polsce w 2013 r. i prognoza na 2050 r.
Wyk. 26. Przeciętne trwanie życia w latach 1960-2013 oraz prognoza dla lat 2014-2050
Wyk. 44. Saldo migracji wewnętrznych dla miast i wsi w latach 2014-2035 (w tys.) prognoza, wariant 3
Wyk. 51. Przyrost naturalny ludności w latach 2013 i 2050 według województw (w tys.)
Wyk. 52. Prognozowana liczba urodzeń (w tys.) w latach 2013-2050 a
a 2013 r. – dane rzeczywiste; 2013 – actual data
Wyk. 53. Współczynniki dzietności według województw w 2013a i 2050 r.
Wyk. 54. Przeciętne trwanie życia w latach 1990-2050a
Tabl. 21. Mediana wieku ludnościa
a dane rzeczywiste; actual data
Tabl. 22. Zmiany stanów ludności według biologicznych grup wieku w latach 2013-2050 (w tys.)
Tabl. 30. Prognozowana liczba ludności (w tys.) według ekonomicznych grup wieku według „starego” i „nowego” wieku emerytalnego
a Określenie „ruchomy” odnosi się do zmieniającego się do 2040 wieku emerytalnego, stąd granice przedziałów wieku w klasyfikacji wieku niemobilnego i poprodukcyjnego nie są stałe
Tabl. 31. Współczynniki obciążenia demograficznego 2013-2050
Wyk. 63. Ludność według ekonomicznych grup wieku w wybranych latach(w mln))
Wyk. 64. Zmiany struktury subpopulacji w wieku edukacyjnym (ludność w wieku 0-24 =100)
Tabl. 39. Struktura ludności według grup wieku w 2013 i 2050 r. (w %)
Podsumowując:
Analizując powyższe wykresy można wyciągnąć wniosek, iż współczynnik dzietności w Polsce będzie utrzymywał się na zbliżonym do obecnego poziomie (w 2013 r. wynosił 1,26) przez najbliższych kilka lat, jednak od 2018 r. zacznie wzrastać do poziomu około 1,52 w 2050 roku. W związku z tym, poziom reprodukcji ludności nadal będzie daleki od prostej zastępowalności pokoleń. Natomiast poziom umieralności będzie obniżał się, a co za tym idzie wydłuży się przeciętna trwania życia. Zakłada się, że w 2050 r. mężczyźni będą żyli o ok. 9 lat dłużej niż obecnie, natomiast kobiety o ok. 6 lat dłużej.
Efekt założonych zmian będzie drastyczny. W Polsce nastąpi stopniowe zmniejszanie się liczby ludności do około 34 mln w 2050 r. W porównaniu z wyjściowym rokiem prognozy (2013 r.) będzie o ok. 4,5 miliona Polaków mniej!!!
